بن‌بست استراتژیک

نویسنده: عبدالحی خراسانی

۱- دفاع تاریخ آفرین
از تهاجم نظامی ارتش فدراتیؤ روسیه به کشور اوکراین درست یک سال می‌گذرد.
روزی‌که دیکتاتور کرملین فرمان یورش و حمله نظامی به کشور مستقل اوکراین را خلاف تمام معاهدات و قوانین جهانی صادر نمود؛ رویا تصرف رعد‌آسا و تغییر سریع رژیم آن‌کشور را درسر داشت.
نه تنها پوتین که رهبران غرب هم انتظار دفاع و مقاومت شجاعانه‌ای‌ مردم و رئیس جمهور اوکراین را نداشتند.
در حالیکه پوتین لیست کابینه‌‌ی مزدور خود را آماده می کرد؛ هواپیما اختصاصی غرب در لهستان انتظار زلنسکی را می کشید تا او را به اروپا یا آمریکا انتقال دهد.
اما رئیس جمهور اوکراین ناگهان در قامت یک فرمانده فداکار و پاسدار عزت و استقلال کشورش ظاهر شد؛ و به جهان اعلام نمود: «که ما اینجا می مانیم و علیه متجاوز تا آخرین قطرهٔ خون خود می جنگیم» و ماند و جنگید.
۲- پیش بینی ها غلط برآمد.
اکثر تحلیل‌گران در جهان غرب پیش بینی می کردند: که پوتین کی‌یف را در ظرف ۴۸ ساعت اشغال می نماید و حکومت مزدور خود را در اوکراین اعلام می کند.
مقاومت جانانه‌ی مردم اوکراین، ارتش اشغالگر و متجاوز روسیه را در باتلاق نبرد زمین‌گیر نمود و عقب نشینی از پایتخت همراه با خسارات هنگفت نظامی، کل معادله‌ی نبرد را تغییر داد.
آمریکا و اروپا در پی مقاومت و ایستادگی طاقت فرسای اوکراین در هفتاد و دو ساعت نخست نبرد، به سرعت در تمام عرصه های نظامی، اقتصادی و سیاسی واکنش مثبت نشان دادند و ناتو با تمام ظرفیت خود را آمادهٔ یک جنگ نیابتی دشوار در سرزمین اوکراین با روسیه نمود.
ارسال تسلیحات متعارف و مهمات نظامی از امریکا و ناتو به اوکراین در کنار مهارت و شجاعت ارتش و مردم اوکراین، تکنیک و استراتیژی نبرد را به سود اوکراین تغییر داد و سرنوشت جنگ را در مسیر تعادل و بن بست هدایت نمود.
۳- بحران اقتصادی در غرب
پیامد های سنگین تهاجم همه جانبه‌ی ارتش روسیه به بنادر، شهر ها و زیر ساختار های اوکراین، مسیر تجارت مواد غذایی به اروپا را بست و باعث تورم شدید و بی سابقهٔ اقتصادی در جهان غرب و به‌ویژه اروپا شد.
اعلام تحریم های گستردهٔ آمریکا و اروپا علیه روسیه و قطع کامل شریان انرژی از طرف روسیه؛ جهان غرب را با چالش های جدی اقتصادی روبرو ساخت.
بحران انرژی پیامد های سنگین برای اروپا داشت و حتی ثبات سیاسی و اجتماعی بسیاری از کشور ها را در معرض خطر اجتماعی و سیاسی قرار داده است.
۴- ظهور نشنلیزم افراطی در روسیه
شکست پوتین در نبرد کی‌یف ناسیونالیست های روسی را به حرکت واداشت و کم کم پوتین در دام آنها سقوط نمود و امروز این نشنلیست های روسی هستند؛ که پوتین را تشویق به کاربرد تسلیحات اتمی علیه اوکراین می نمایند و درواقع عملاً جریان تبلیغات روحی و روانی نبرد را رهبری می کنند.
ظهور نشنلیزم به شدت افراطی روسیه از هم اکنون پوتین را تحت فشار قرار داده است و احتمال یک کودتای نظامی از طرف ناسیونالیست های افراطی روس علیه پوتین در صورت ناکامی حقارت بار او در جنگ اوکراین هر روز بیشتر می گردد.
احتمال کودتا به نفع غرب در کرملین که سیاست مداران غربی انتظار آنرا داشتند؛ هر روز کمتر و کمتر می شود.
۵- رایزنی های جدی برای پایان جنگ
در جهان غرب این نظریه مطرح است: که شکست حقارت بار پوتین در اوکراین می تواند؛ پیامد های به‌مراتب ویرانگر و غیر قابل پیش بینی برای صلح و امنیت جهان و بویژه اروپا داشته باشد.
البته ما فراموش نه‌کرده‌ایم که تحقیر و شکست آلمان در جنگ جهانی اول، ظهور هیتلر را به همراه داشت که اروپا را با فاجعه سهمگین و وحشتناک روبرو نمود.
برغم لحن قاطع غرب در رسانه ها، رأی زنی ها برای آغاز مذاکرات صلح به صورت جدی جریان دارد.
غرب اکنون درپی آنست که معادله‌ی آبرومند برای پایان جنگ اوکرایین بیابد؛ که هم روسیه تحقیر نشود و هم زلنسکی بتواند اوکرایین بعد از جنگ را رهبری نماید.
با توجه به انتظارات استراتیژیک زلنسکی و اهداف راهبردی پوتین، دست یابی به این هدف امر پیچیده و دشوار به نظر می رسد.
۶- حیثیت پوتین و زلنسکی با جنگ گره خورده است.
مشکل اساسی برای آغاز مذاکرات حیثیتی شدن جنگ برای پوتین و زلنسکی می باشد.
آغاز مذاکرات با روسیه برای زلنسکی در شرایطی که ارتش روسیه از تمام مناطق اشغالی عقب نشینی نکند؛ یک خود کشی سیاسی تلقی می شود و اعتبار او را در برابر مردم اوکراین بشدت تضعیف می نماید، زیرا مردم او را در قامت یک قهرمان فاتح می بینند.
پوتین نیز نمی تواند بعد ازاین همه هزینه و رجز خوانی و تلفات و لشکر کشی، بدون دستاورد سیاسی و ژئوپولتیک از اوکراین خارج شود و با زلنسکی صلح نماید!
اینجاست که معادله بشدت پیچیده و مغلق می شود و راه حل آن بدون انعطاف پذیری جهانی و مساعی جمعی امر مستحیل و ممتنع می نماید.
۷- اروپا، رهبران ضعیف و فاقد کاریزما
فقدان رهبران کاریزما و قدرتمند در غرب، امکان ابتکار عمل سیاسی تعیین کننده را از آنها گرفته است.
۸- نبرد روسیه و ناتو
نتیجه تهاجم روسیه به اوکراین بیش از همه به تجدید قدرت نظامی ناتو و اتحاد سیاسی و نظامی اروپا منجر شد.
ارتش المان که بعد از جنگ جهانی دوم بیشتر به قدرت ناتو متکی بود؛ ناگهان از خواب بیدار شد و راه سرمایه گذاری صد ساله‌ی نظامی را یک شبه رفت.
جرمنی اکنون خواهان کلید مستقل تسلیحات اتمی، خارج از ظرفیت ناتو برای خود می باشد.
پوتین اگر انتظار داشت که با تهاجم به اوکراین ناتو را در موقعیت ضعیف قرار بدهد؛ نتیجه‌ خلاف انتظار او می باشد.
همچنان کشور های جدید به ناتو پیوستند و حضور نظامی ناتو در کشور های نزدیک به خاک روسیه بشدت افزایش یافت.
۹- تهدید اتمی
پوتین تحت تأثیر فشار روزافزون نشنلیست های روس، جهان غرب را تلویحاً به جنگ اتمی تهدید می کند و درواقع با خارج شدن مسکو از پیمان کنترول تسلیحات اتمی، جهان را در معرض تهدید شمارش معکوس روز قیامت قرارداده است.
۱۰- طرح چین
در سالروز تهاجم نظامی فدراتیؤ روسیه به اوکراین، چین طرحی را جهت پایان جنگ و آغاز مذاکره پیشنهاد نمود که با استقبال محتاطانهٔ اوکراین مواجه شده است.
پیشنهاد چین برای توقف درگیری‌ها، آتش‌بس و از سرگیری گفتگوهای مستقیم میان روسیه و اوکراین در یک سند ۱۲ ماده‌ای از سوی وزارت خارجه چین منتشر شد.
در حالیکه زلنسکی از طرح چین استقبال نموده و خواستار دیدار با رئیس جمهور آنکشور شد؛ اما «ینس استولتنبرگ» دبیرکل سازمان پیمان آتلانتیک شمالی «ناتو» گفته است:«پکن اعتبار زیادی به عنوان میانجی ندارد.»
نکته‌ی آخر
فرسایشی شدن جنگ به نفع غرب و روسیه نیست.
طولانی شدن جنگ و تبعات اقتصادی و سیاسی آن بستر نارضایتی را در کشور های غربی و از جمله آمریکا فراهم می سازد.
به دور از تبلیغات رسانه ها، نگرانی در غرب هر روز بیشتر می گردد و رایزنی برای پایان جنگ جدی تر می شود.
نتیجه‌ی انتخابات آمریکا می تواند در نبرد تأثیر مستقیم و غیر مستقیم داشته باشد و لهذا اروپا متوجه این نکته است.
هرچند اقتصاد روسیه برغم تمام پیش بینی ها تنها ۶ درصد کوچکتر شده است، اما ادامه انزوای سیاسی و فشار اقتصادی و تحریم ها می تواند این کشور را بیشتر به انزوا ببرد که طبقه متوسط و نخبگان روس متوجه آن هستند.
توازن نظامی با ارسال کمک های غرب به نفع اوکراین خوش بینانه است، حتی اگر تلفات ارتش روسیه را بشدت بالا ببرد و توان نظامی مسکو را تضعیف نماید.
پایان این جنگ جز با مذاکره و نوشیدن جام مشترک زهر توسط پوتین و زلنسکی ممکن و میسر نخواهد بود.