مستاوه، (مستابه) ازجمله غذا های سنتی پر طرف دار در دره ی اندراب ، خوست فرهنگ و بخش های ازتخار وبدخشان می باشد.
این غذا که از برنج محلی، روغن، آب گوشت و مساله دیگ به ویژه (زرد چوبه ومرچ سیاه) تهیه می شود یکی از لذیذ ترین غذا های مورد علاقه ی مردم در مناطق یاد شده به حساب می رود.
مستاوه را معمولا، در روزهای عید قربان با گوشت قربانی می پزند، مردم اندراب ترجیح می دهند درروزهای .عید از مهمانان شان با این غذا خوش مزه پذیرای کنند. تنها غذای که همه ازآن در روز های عید استفاده می کنند.
عید قربان از معروف ترین جشن های مذهبی میان مسلمان است. مردم افغانستان نیز این عید را به گونه ویژه جشن می گیرند.
فرهنگ عیدی در اندراب
فرهنگی عید در اندراب ها نیز اندک متفاوت است.
روستاییان اندراب معمولا از سه تاپنج روز عید را جشن می گیرند. پس ازادای نمازعید، مخصوصا درعید قربان زود تر به خانه برمی گردند، و مواشی را که برای قربانی در نظر گرفته اند، قربانی کرده و یک مقدار گوشت خام آن را به افراد بی بضاعت صدقه می کنند. اما متباقی این گوشت را پخته کرده و درچند روز عید از مهمانان با مستاه پذیرای می کنند
برخی خانواده ها هم ترحیج می دهند از مهمانان شان تنها با گوشت و یخنی پذیرای کنند.
این غذای سنتی آنقدر با عید قربان گره خورده است که بسیاری روستاییان گاهی عید قربان را فصل مستاوه خوری نیز می گویند.
در بسیاری روستاها، مردم ده در روز دوم عید به گونه گروهی به خانه های یک دیگر رفته ومستاوه خوری می کنند، اما درسالهای پسین که نفوس درحال افزایش است واز طرفی، خانه ها برای گروه های بزرگ مردم ده، که به رسم قدیم به خانه یک دیگر می روند کفایت نمی کند، بزرگان روستا، در مسجد ویا یک مکان بزرگ تر دیگر برای مستاوه خوری برنامه ریزی میکنند، و هر خانواده به قدر توان ازیک تا دو کاسه مستاوه با خود میاورند ودرکنار هم دور یک سفره طولانی مستاوه را با جوک ها و شوخی های محلی تناول میکنند.
وجه تسمیه:
هنوز هیچ مدرکی معتبری در مورد وجه تسمیه مستاوه وجود ندارد اما به احتمال زیاد این نام از محلی ترین نام های است که روستاییان قدیم آن را از واژه( مستی وآب) ترکیب کرده اند زیرا هنگام پختن مستاوه برنج با آب گوشت به جوش میاید وبه ا صطلاح عام درمیان دیگ مستی می کند.
این فرهنگ غذا خوری نتنها در اندراب، بل در بیرون ازاندراب وحتا درمیان اندرابی هایکه درخارج از کشور زندگی می کنند نیز مروج است هرچند درسالهای اخیر وبا بهتر شدن وضعیت اقتصادی مردم، سفره مستاوه با کیک وکلچه ی بازاری نیز گاهی مزین می شود اما مستاوه همچنان به عنوان محبوب ترین غذای سنتی، محبوبیت اش را در سفره های خان وغریب اندرابی ها حفظ کرده است.
